آموزش ایمنی در برابر حریق به کودکان و نوجوانان بسیار حائز اهمیت است. لذا با اتخاذ راهکارهای مناسب می‌توانیم به بهترین شیوه ممکن این کار را انجام دهیم. در این نوشتار قصد داریم این راه‌کارها را برشماریم.
آنچه در این مقاله می‌خوانیم:
- مقدمه
- کودکان چه آموزش‌هایی را باید در مورد حریق و ایمنی ببینند؟
- با کودکان خود در مورد ایمنی حرف بزنید
- بازی‌های جذاب طراحی کنید
- از شعر کمک بگیرید
- مسابقه برگزار کنید
- مانورهای آتش‌نشانی برگزار کنید
- از کتابهای موجود در بازار استفاده کنید
- آموزش‌ها را هر چند وقت یکبار مرور کنید
مقدمه
آتش‌سوزی یکی از بلاهایی است که هر ساله سلامتی افراد زیادی از جامعه را به خطر می‌اندازد. در بین افراد مختلف جامعه، کودکان بیشتر از سایرین در معرض خطر هستند. هرساله، کودکان زیادی در سرتاسر دنیا، قربانی حوادث آتش‌سوزی می‌شوند. در این حوادث، گاهی خود کودکان مسبب بروز آتش‌سوزی هستند و گاهی هم آنها قربانی آتشی می‌شوند که با سهل‌انگاری و بی‌توجهی بزرگترها افروخته می‌شود.
با ارائه آموزش‌های صحیح و به موقع به کودکان در خصوص آتش و آتش‌سوزی، می‌توان از بروز حادثه جلوگیری کرد. لذا لازم است والدین، مدارس، سازمان‌های آتش‌نشانی و کانون‌های مربوطه، در خصوص آموزشِ ایمنی در برابر حریق به کودکان و نوجوانان، برنامه‌ریزی کرده و اقدامات عملی لازم را انجام دهند.
در این نوشتار قصد داریم بگوییم اساسا کدام آموزش‌ها در مورد ایمنی در برابر حریق، برای کودکان مناسب هستند و در ادامه راهکارهایی را پیشنهاد می کنیم که والدین و اولیای مدارس بتوانند از آن برای نیل به این هدف، یعنی آموزش صحیح ایمنی به کودک و نوجوان، استفاده کنند.
کودکان چه آموزش‌هایی را باید در مورد حریق و ایمنی ببینند؟
هرچند ممکن است یک فرد در تمام طول عمر خود هیچ‌گاه در موقعیت آتش‌سوزی قرار نگیرد، اما این مساله، آموزش صحیح در مورد ایمنی و آتش را منتفی نمی‌کند. خصوصا کودکان باید از همان سنین ابتدایی، آموزش‌های لازم در خصوص ایمنی را ببینند تا هم از انجام رفتارهای پرخطر پرهیز کنند و هم اینکه در هنگام بروز آتش‌سوزی دستپاچه نشوند و بتوانند جان خود را نجات دهند.
اما کدام آموزش‌ها در الویت هستند و والدین می‌توانند آنها را به کودکان خود بیاموزند؟ در ادامه به برخی از این موارد که لازم است یک کودک بلد باشد اشاره می‌کنیم.
- باید بدانید که سرعت پیشروی یک آتش‌سوزی مافوق تصور ماست. اگر یک عامل آتش‌زا در یک منزل مسکونی قرار داده شود، در کمتر از چهار دقیقه، آتش خارج از کنترل می‌شود. بنابراین اولین چیزی که کودکان در هنگام بروز آتش‌سوزی باید بدانند این است که چگونه خود را در کمتر از چند دقیقه به محل ایمن برسانند. بر این اساس باید محل های ایمن را به کودکان خود معرفی نمایید و به آنها بیاموزید از کدام مسیرها می‌توانند به مکان ایمن فرار کنند و از کدام مسیرها نباید استفاده کنند. همانطوری که میدانید ایمن‌ترین مکان در هنگام بروز آتش‌سوزی، فضای باز خارج از منزل و یا مجتمع مسکونی است.
- حتی اگر کودکان با نحوه تخلیه سریع منزل در مواقع اضطراری آشنا باشند، مدرسه متفاوت است. راههای فرار ایمن در مدارس هم باید به کودکان آموزش داده شود. اطمینان حاصل کنید که کودکان به تمام نواحی خروج اضطراری مدرسه مسلط هستند و آن ها را می‌شناسند.
- کودکان باید با علائم خروج اضطراری آشنایی کامل داشته باشند و بیاموزند چگونه باید از این علائم پیروی کنند تا از منطقه خطر دور شوند. در این صورت اگر در محیطی غیر از خانه و مدرسه باشند، می‌توانند راههای رسیدن به محل ایمن را سریعا پیدا کنند.
- کودکان باید تجهیزات اعلام حریق را بشناسند و با صدای هشدار آنها آشنا شوند. یک مطالعه نشان می‌دهد بسیاری از کودکان سیستم‌های اعلام حریق را نمی‌شناسند و هنگام شنیدن صدای آژیر آنها متوجه نیستند که آتش‌سوزی رخ داده است. بنابراین به کودکان خود این تجهیزات را نشان دهید و به آنها بگویید در هنگام آتش‌سوزی چه صداهایی از آنها تولید می‌شود. بنابراین حتی اگر شما در منزل نباشید، کودکان با شنیدن صدای آژیر این سیستم‌ها، وقت را تلف نمی‌کنند و خود را به محل ایمن می‌رسانند.
- به کودکان بیاموزید آتش‌سوزی به سرعت گسترش پیدا می‌کند و بیشتر خسارات جانی، ناشی از استنشاق دود حاصل از آتش است، نه سوختگی حاصل از آن! به کودکان بیاموزید بخارات و دودهای سمی می‌تواند افراد را ظرف مدت چند دقیقه از پای در بیاورند. کودکان باید یاد بگیرند دود به دلیل چگالی پایینی که دارد به بالا میرود. در این صورت خزیدن بر روی زمین یک راه‌حل است. پس این آموزش‌ها قبلا باید به کودکان ارائه شوند و کودکان باید بارها این آموزش‌ها را تمرین و تکرار کنند.
- بسیاری از کودکان در هنگام بروز آتش‌سوزی نگران و دستپاچه می‌شوند و به جای فرار ایمن، در جایی خود را پنهان می‌کنند. کودکان باید آموزش ببینند که در زمان بروز حریق پنهان نشوند و به محل ایمن فرار کنند.
- بسیاری از کودکان دوست دارند خود را به جای بزرگترها بگذارند و همانند آنها از کبریت، فندک و … استفاده کنند. به همین دلیل باید بیاموزند که این وسایل برای بازی نیستند و نباید در بازی‌های کودکانه خود از آنها استفاده کنند. همچنین باید یاد بگیرند اگر دوستان و همبازی‌های آنها اصرار دارند از این وسایل استفاده کنند سریعا مساله را به والدین گزارش دهند و این انتقال مطلب به هیچ وجه خبر چینی نیست!
- کودکان باید بیاموزند چگونه با خدمات اضطراری همچون پلیس، آتش‌نشانی و اورژانس تماس بگیرند.
- کودکان باید بدانند اگر زمانی لباس آنها دچار حریق شد نباید فرار کنند. آنها باید بیاموزند در این هنگام روی زمین غلط بزنند تا آتش خاموش شود.
- آشپزخانه محل مناسبی برای بازی کودکان نیست. اما آنها این مساله را نم‌یدانند. با دلیل و منطق به آنها بیاموزید نمی‌توانند در آشپزخانه بازی کنند. یا اینکه غیر مستقیم آنان را تشویق کنید که در اتاق خودشان بازی کنند.
- به کودکان باید آموخت در هنگام حریق و پس از فرار، به هیچ وجه نباید دوباره به خانه برگشت. حتی برای خبرکردن نیروهای آتش‌نشانی هم نباید به خانه برگشت.
آمار واقعی و تکان دهنده
هرچند تنها یک درصد از آتش‌سوزیها توسط کودکان و بازی‌های خطرناک آنها اتفاق می‌افتد، اما در حدود 10 درصد از جان‌باختگان حاصل از آتش‌سوزی را کودکان تشکیل می‌دهند. بیایید با ارائه آموزش‌های درست به کودکان در زمینه آتش‌سوزی، دیگر شاهد این حوادث نباشیم.
با کودکان خود در مورد ایمنی حرف بزنید
برای ارائه آموزش‌های ایمنی در برابر حریق باید با حوصله با کودکان حرف بزنید. در مورد وسایل خطرناک مانند کبریت، محل‌های ایمنی در هنگام حریق، راههای رسیدن به نقطه امن، نحوه تماس با نیروهای امدادی و … با کودکان خود صحبت کنید و اجازه دهید آنها هم نظرات خود را به شما بگویند. صحبت کردن مداوم در این زمینه می‌تواند دانش کودکان را در مورد ایمنی حریق بالا ببرد و کمک کننده باشد.
بازی‌های جذاب طراحی کنید!
کودکان به بازی علاقه زیادی دارند. در واقع به عقیده روان‌شناسان حوزه کودک و نوجوان، شغل اصلی کودکان بازی کردن است. آنها چنان خلاقیتی در طراحی بازی دارند که با کمترین امکانات بازی‌های پیچیده‌ای را طراحی و اجرا می‌کنند.
بنابراین بهتر است هر نوع آموزشی را در قالب یک بازی به کودک ارائه دهیم. خصوصا اگر کودکان در سنین 4 تا 7 سالگی هستند، بهترین روش برای ارائه هر مطلب آموزشی، ارائه آن به صورت بازی است. همبازی کودکان خود شوید و بازی‌هایی را طراحی کنید که درون‌مایه آن آموزش‌های ایمنی است. به عنوان مثال می‌توانید در قالب یک بازی آتش‌نشانی، مراحل فرار ایمن را تمرین کنید.
از شعر کمک بگیرید!
گاهی ارائه یک مطلب آموزشی در قالب یک شعر با قافیه می‌تواند اثرگذاری بیشتری داشته باشد. خوشبختانه کتاب‌هایی وجود دارند که شعرهایی در این زمینه‌ها در آنها یافت می‌شود. می‌توانید این کتاب‌ها را تهیه و این شعرها را برای کودکان خود بخوانید و از آنها هم بخواهید این شعرها را حفظ کنند و برای شما بازخوانی کنند.
مسابقه برگزار کنید!
مسابقه‌ای که مبنای آن برد و باخت نباشد، برای کودکان می‌تواند مفید و مثمر ثمر باشد و انواع مختلفی از مهارت‌های فردی و اجتماعی در این مسابقات نهفته است. مسابقه‌‌هایی طراحی کنید که مناسب سن کودکان است و آموزش‌های داده شده به کودکان را در این مسابقات تمرین کنید. مثلا م‌توانید یک مسابقه نقاشی با موضوع تجهیزات آتش‌نشانی بین کودکان برگزار کنید و به همه آنها جوایزی بدهید. یا از کودکان بخواهید دانسته‌های خود را در قالب پوستر ارائه کنند. همچنین می‌توانید فرار ایمن را تحت عنوان یک مسابقه با کودکان تمرین کنید و از کرنومتر برای سنجش سرعت آنها استفاده نمایید.
مانورهای آتش‌نشانی برگزار کنید!
بسیاری از پایگاه‌های آتش‌نشانی به منظور آموزش و بالابردن سطح آگاهی مردم، مانورهایی را اجرا می‌کنند. کودکان هم می‌توانند در این مانورها شرکت کنند و آموزش‌های مختلف را از زبان یک آتش‌نشان دریافت کنند. از آنجایی که کودکان به برخی از شغل‌ها که لباس مخصوصی دارند و مورد توجه مردم قرار میگیرند علاقه زیادی دارند، این آموزش‌ها و مانورها می‌تواند بسیار مفید و مثمر ثمر واقع شوند.
از کتابهای موجود در بازار استفاده کنید
کتابهای زیادی هستند که موضوع آن ایمنی در برابر حریق و آتش است. می‌توانید در کنار سایر کتاب‌هایی که برای کودکان خود می‌خوانید از آنها هم استفاده کنید. در ادامه به چند کتاب در این زمینه اشاره می‌کنیم:
- من یک مامور آتش‌نشانی هستم. نوشته سینتیا بنجامین و ترجمه الناز محمدپور
- کودکان و آتش. نوشته پیتر گالانت. ترجمه لیلا علی مددی زنوزی
- آتش‌سوزی و ایمنی. ترجمه هایده کروبی
- ایمنی در خانه. نوشته پتی مایرر گراس. ترجمه فراز پندار
- یک روز با آقای آتش‌نشان. نوشته مندی راس. ترجمه تهمینه کرمانی
- من قهرمان ایمنی هستم. نوشته سید حامد برکاتی و دیگران
- و …
آموزش‌ها را هر چند وقت یکبار مرور کنید
حادثه هیچ‌گاه خبر نمی‌کند! بنابراین علاوه بر ارائه آموزش‌های دوره‌ای ایمنی به کودکان، بر روی مرور آموزش‌های قبلی هم تمرکز داشته باشید تا نکات ایمنی ملکه ذهن کودکان شده و در مواقع اضطراری بهترین عکس‌العمل را از خود نشان دهند. مرور آموزش‌های قبلی هم می‌تواند در قالب بازی، مسابقه، کتابخوانی و … باشد.
