در گذشته‌های دور، آتش نشانان از سطل‌های پُر از آب در عملیات اطفای حریق استفاده می‌کردند. اما تقریبا از دهه 1600 میلادی به بعد، شیلنگ‌ آتش نشانی جایگزین سطل‌های پر از آب و زنجیره‌های انسانی شد. مواد و روش‌هایی که مردم اعصار گوناگون برای تولید شیلنگ آتش نشانی به کار ‌بستند به مرور زمان توسعه یافت و نتیجه این تلاش‌های مستمر چند صد ساله، مبدل شد به شیلنگ‌های آتش نشانی مدرن امروزی؛ این شیلنگ‌ها قادرند در هر لحظه حجم زیادی از آب را به محل حریق منتقل کنند؛ به طوری که بدون حضور این تجهیزات، آتش نشانان کاری از پیش نمی‌برند. تا به حال در خصوص فرآیند ساخت و تولید شیلنگ آتش نشانی صحبت نکردیم. از این رو، در این مقاله قصد داریم در مورد نحوه ساخت شیلنگ آتش نشانی (انتقال دهنده) حرف بزنیم. آنچه در این مقاله می‌خوانیم:

مقدمه تاریخی

نخستین شیلنگ برای اطفای حریق

از نظر تاریخی، ساخت نخستین شیلنگ برای خاموش کردن آتش به یونان باستان برمی‌گردد. به گفته نویسنده یونانی، آپولودوروس، مردم در آن زمان از روده گاو به عنوان مجرایی برای انتقال آب تحت فشار استفاده ‌کردند. آن‌ها روده گاو را به مخزن مَشک مانندی وصل و وقتی روی مخزن فشار وارد می‌کردند، آب داخل مخزن، از طریق این نوع شیلنگ اولیه تا ارتفاع مشخصی بالا می‌رفت و یک جسم آتشین را خاموش می‌کرد.

اما این نوع از شیلنگ‌ها، به دلیل دبی پایینی از آب که انتقال می‌دادند، در عمل به هیچ عنوان کاربردی نبودند. به عبارتی در عملیات اطفای حریق واقعی که آتش در دقایقی همه چیز را در خود می‌سوزاند، مردم سطل‌های آب را  به این نوع از شیلنگ‌ها ترجیح می‌دادند.

تاریخچه شیلنگ آتش نشانی
در گذشته مردم از سطل آب برای خاموش کردن آتش استفاده می‌کردند

شیلنگ چرمی؛ نخستین شیلنگ‌های آتش نشانی عصر جدید

بعدها یعنی در اوایل قرن هفدهم میلادی، نخستین شیلنگ‌های حرفه‌ای از چرم طبیعی ساخته ‌شد. در ابتدا، سازندگان از نخ برای دوختن درزهای چرم و تولید شیلنگ آتش نشانی استفاده کردند. اما بعد از مدتی، پرچ‌های فلزی در جهت بهبود عملکرد این شیلنگ‌ها مورد استفاده قرار گرفت.  این شیلنگ‌ها معایب زیادی داشتند و مردم هم از این معایب مطلع بودند. اولا: شیلنگ‌های چرمی بسیار سنگین بودند، ثانیا: به سرعت انعطاف خود را از دست می‌دادند. و ثالثا: در هنگام استفاده در فشارهای بالا سوراخ می‌شدند و آب را نشت می‌دادند؛ اما با همه این تفاسیر در یک بازه زمانی طولانی، شیلنگ چرمی تنها شیلنگ محبوب مورد استفاده آتش نشانان در ایستگاه‌های آتش نشانی سراسر دنیا به شمار می‌رفت و هیچ شیلنگی نتوانست جای آن را برای مدت طولانی بگیرد.

مقاله مرتبط

نواع شیلنگ آتش‌نشانی را بیشتر بشناسیم
شیلنگ چرمی با پرچ‌های فلزی
تصویر یک شیلنگ آتش نشانی چرمی با پرچ‌های فلزی (قرن هفدهم میلادی)

آغاز دوره جدید در آتش نشانی

ابداع شیلنگ آتش نشانی پنبه‌ای، انقلابی در حرفه آتش نشانی به وجود آورد. به طوری که دوره به کار گیری شیلنگ پنبه‌ای در عملیات اطفای حریق را می‌توانیم آغاز دوره نوین آتش نشانی بدانیم. شاید وزن بسیار پایین‌تر شیلنگ پنبه‌ای نسبت به شیلنگ چرمی را بتوان مهم‌ترین ویژگی و مزیت شیلنگ‌های دوره نوین نسبت به شیلنگ‌های قدیمی قلمداد کرد؛ به طوری که کارایی و بازدهی نیروهای عملیاتی که از شیلنگ سبک وزن پنبه‌ای استفاده می‌کردند، قابل مقایسه با آتش نشانانی که از شیلنگ‌های سنگین قدیمی بهره می‌بردند، نبود.

این شیلنگ‌ها که به دلیل به کار رفتن پنبه در ساختارشان در مقایسه با شیلنگ‌های قرن هفدهمی بسیار سبک‌تر بودند، به یک لایه آستر لاستیکی هم مجهز بودند. این لایه لاستیکی از خیس شدن تار و پود پنبه‌ و در نتیجه آن از سنگین شدن شیلنگ، جلوگیری می‌کرد و در عین حال انعطاف پذیری بالایی را هم برای شیلنگ به ارمغان می‌آورد.

مقاله مرتبط:

قرقره مخصوص شیلنگ برزنتی

مراحل ساخت شیلنگ آتش نشانی امروزی

انواع شیلنگ آتش نشانی

انواع شیلنگ آتش نشانی، از شیلنگ‌های سبک مخصوص اطفای حریق جنگل‌ها گرفته تا شیلنگ‌های بزرگ مخصوص آتش سوزی‌های مناطق صنعتی، در کارخانه‌های تولید تجهیزات آتش نشانی ساخته می‌شوند. هر کدام از این شیلنگ‌ها بنا به کاربردی که دارند دارای سایز مشخصی هستند و مواد متفاوتی در ساخت آنها به کار می‌رود.

در مقاله دیگری با عنوان انواع شیلنگ‌های آتش نشانی را بهتر بشناسیم ، انواع شیلنگ‌های آتش نشانی را در سه دسته کلی طبقه بندی کردیم:

  • شیلنگ آتش نشانی مکش (شیلنگ مکش سخت) که برای مکش آب از منابع آبی بدون فشار مانند حوضچه‌های آب و انتقال آن به پمپ آتش نشانی به کار می‌روند. در ساختار این شیلنگ‌ها از حلقه‌های فلزی برای سخت کردن بدنه شیلنگ و جلوگیری از مچاله شدن آن تحت خلا استفاده می‌شود.
  • شیلنگ آتش نشانی هوزریل (شیلنگ نیمه سخت) که به دور قرقره هوزریل پیچیده می‌شود و می‌توان آن را در اکثر بناها یافت. این نوع از تجهیزات (شیلنگ نیمه سخت و هوزریل) برای اطفای آتش سوزی‌های کوچک توسط مردم عادی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
  • شیلنگ آتش نشانی تخت (شیلنگ انتقال دهنده) که برای انتقال آب از پمپ به نازل سه حالته مورد استفاده قرار می‌گیرد. این شیلنگ‌ها، خود به دو دسته نفوذپذیر و نفوذ ناپذیر تقسیم می‌شود که شیلنگ برزنتی، از جمله پرکاربردترین شیلنگ این دسته به شمار می‌رود. طریقه ساختن این نوع از شیلنگ‌ها موضوع بحث امروز ما است و در ادامه مراحل ساخت این نوع شیلنگ در یک کارخانه را به طور مفصل شرح می‌دهیم.(برای مشاهده تاریخچه شیلنگ آتش نشانی کلیک کنید )

ساخت ژاکت شیلنگ آتش نشانی انتقال دهنده

در ساخت ژاکت یا لایه بیرونی شیلنگ‌های انتقال دهنده (شیلنگ برزنتی) ، از صدها قرقره نخ پلی‌استری استفاده می‌شود. این قرقره‌ها بر روی حلقه‌ای بزرگ سوار هستند و  نخ‌ آن‌ها، که قرار است تار و پود لایه بیرونی شیلنگ آتش نشانی را تشکیل دهند، وارد دستگاه بافندگی اتوماتیک می‌شوند. یک سری میله‌های فنری، نخ‌های پلی‌استر را تحت کشش یکنواختی نگاه می‌دارند تا نتیجه کار بافندگی بسیار محکم باشد.

این نخ‌ها با شرایطی که ذکر کردیم به مرور از بالا وارد دستگاه بافندگی خودکار می‌شود و دستگاه با بافتن نخ‌ها در هم به صورت تار و پود،  یک بافت ضخیم و بسیار مستحکم، ظریف و استوانه‌ای شکل به وجود می‌آورد که ژاکت بیرونی شیلنگ آتش نشانی تخت نامیده می‌شود.

شیلنگ آتش نشانی

در این ژاکت که معمولا به رنگ سفید است، یک خط مشکی و یا قرمز هم مشاهده می‌شود. این الگو در واقع یک راهنمای بصری برای اپراتورها است و در مراحل مونتاژ به دردشان می‌خورد.

شیلنگ آتش نشانی تاشونده (برزنتی)
کارخانه‌ها برای ساخت ژاکت بیرونی شیلنگ آتش نشانی برزنتی از نخ‌های پلی استر استفاده می‌کنند

ساخت آستر لاستیکی شیلنگ آتش نشانی انتقال دهنده

در محل دیگری در کارخانه تولید شیلنگ آتش نشانی، کارگران گرانول‌های پلی‌اورتان (polyurethane)، دانه‌های چسب (adhesive) و ساچمه‌های رنگین ساز سفید (white colorant) را در مخزنی بزرگ، خالی و با هم ترکیب می‌کنند. گرانول‌های پلی‌اورتان نوعی پلیمر مصنوعی هستند.  به عبارت بهتر، این گرانول‌ نوعی پلاستیک است که عنصر اصلی آستر داخلی شیلنگ را شکل می‌دهد.

شیلنگ آتش نشانی

بعد از ترکیب این اجزای سه گانه، دستگاهی (شبیه به دستگاه تزریق پلاستیک) این ترکیبات گرانولی را به تیوب پلاستیکی توخالی درازی تبدیل می‌کند. بعد از این مرحله، تیوب پلیمری ساخته شده از حوضچه آب سرد عبور می‌کند. سپس تیوب بر روی میز بازرسی قرار می‌گیرد و اپراتوری آن را مورد ارزیابی و بازرسی قرار می‌دهد. در این مرحله یک چاپگر اتوماتیک، کدی را بر روی تیوب حک می‌کند که در مراحل بعدی، این کد مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در آینده، این تیوب پلیمری در داخل ژاکت پلی‌استری قرار می‌گیرد و با دستگاهی به آن گرما می‌دهند. این گرما چسب به کار رفته در تیوب پلیمری را فعال می‌کند و سبب می‌شود لایه پلیمری به ژاکت پلی‌استری بچسبد.

شیلنگ آتش نشانی

شیلنگ آتش نشانی

مونتاژ شیلنگ

بعد از تولید ژاکت بیرونی و آستر داخلی شیلنگ تخت، نوبت به مونتاژ این اجزا می‌رسد. در مرحله مونتاژ از یک میز بزرگ 30 متری، کابل‌های بلند و چندین گیره استفاده می‌شود. ابتدا با فرآیند ساده‌ای کابل بلندی را در داخل ژاکت قرار می‌دهند و آن را می‌کِشند. در نتیجه آن، ژاکت پلی‌استری بر روی میز، پهن می‌شود و کابل بلند هم درون آن جای می‌گیرد.

در مرحله بعدی، گیره‌ای را از یک سو به کابل داخل ژاکت و از سوی دیگر به تیوب پلیمری وصل می‌کنند. با حرکت کابل، لایه پلیمری از داخل ژاکت عبور می‌کند و در نهایت دو لایه درون هم قرار می‌گیرند.

کارگران کابل‌ها را خارج و دو طرف شیلنگ را با کاتر صاف می‌کنند. حال دو لایه (ژاکت پلی‌استری و آستر پلیمری) درون هم قرار دارند. اما هنوز با هم متحد و یکی نشده‌اند.

چسباندن دولایه شیلنگ آتش نشانی

بعد از مرحله مونتاژ، نوبت به این می‌رسد که با فرآیندی گرماده، لایه‌های شیلنگ آتش نشانی تخت را به هم بچسبانیم. برای این کار از دستگاه بخار (داغ) استفاده می‌شود.

کارگران یک سر شیلنگ (با دو لایه مجزا) را به نازل دستگاه بخارساز وصل و سر دیگر آن را مسدود می‌کنند. با حرکت نازل به یک سمت، شیلنگ صاف و کشیده  می‌شود و  هرگونه پیچ و تابی که در داخل آن قرار دارد از بین می‌رود. سپس بخار تحت فشار، فضای داخلی شیلنگ را پر می‌کند.

این بخار دو کار را انجام می‌دهد. اولا: داخل شیلنگ را پر می‌کند و در نتیجه شیلنگ به صورت یک استوانه در می‌آید (اصطلاحا باد می‌شود). دوما: گرمای بخار ذرات چسبناکی که در داخل لایه پلیمری جا خوش کرده‌اند را ذوب و سبب می‌شود لایه پلیمری به ژاکت پلی‌استری بچسبد.

مقاله مرتبط :

انواع شیلنگ آتش نشانی

در گام بعدی با دمیدن هوای سرد به داخل شیلنگ، گرمای داخل آن را از بین می‌برند. در انتهای این مرحله دو لایه استوانه‌ای هم محور و چسبیده به هم داریم که همان شیلنگ تخت آتش نشانی است.

شیلنگ آتش نشانی برزنتی
بعد از ساخت تیوب لاستیکی و ژاکت پلی استری شیلنگ برزنتی، با فرآیند خاصی آن‌ها را به هم متصل می‌کنند

رول کردن شیلنگ آتش نشانی

بعد از ساخت شیلنگ آتش نشانی تخت (شیلنگ برزنتی)، اپراتور با دستگاه کوچکی، شیلنگ‌ها را رول می‌کنند. در حین رول کردن شیلنگ، کارگر به صورت چشمی آن را بازرسی می‌کند تا شیلنگ‌هایی که احیانا دارای نقصی هستند را از چرخه خارج کنند.

مقاله مرتبط

تاریخچه شیلنگ آتش‌نشانی

اتصال کوپلینگ به شیلنگ

شیلنگ‌های آتش نشانی انتقال دهنده در طول‌های 20 الی 30 متری ساخته می‌شوند. برای اتصال چندین شیلنگ به هم و یا اتصال شیلنگ به پمپ و یا اتصال آن به نازل آتش نشانی، بایستی به دو انتهای شیلنگ کوپلینگ‌هایی وصل شود. کار اتصال کوپلینگ به شیلنگ در محل کارخانه تولید شیلنگ انجام می‌شود. در واقع بعد از مرحله رول کردن شیلنگ برزنتی، کارگران کوپلینگ‌ را به دو انتهای آن وصل می‌کنند. در ایران معمولا از دو نوع کوپلینگ آلمانی (استورز STORZ) و انگلیسی(BS) استفاده می‌شود.

برای اتصال دقیق و صحیح کوپلینگ به شیلنگ آتش نشانی تخت، از دستگاه‌های مخصوصی استفاده می‌شود. همچنین برای آب بندی بهتر، از سه روش استفاده می‌شود. اول استفاده از سیم پیچ؛ دوم استفاده از بست معمولی و سوم استفاده از بست تخصصی کوپلینگ. البته آنچه رایج است، همان روش اول  (سیم پیچ) است، اما بهترین روش برای آب بندی شیلنگ و کوپلینگ استفاده از بست تخصصی است. زیرا این بست علاوه بر آب بندی بهتر، به شیلنگ هم آسیب نمی‌رساند.  از همه این‌ها که بگذریم فرآیند سیم پیچی به دستگاه مخصوصی نیاز دارد، ولی بست تخصصی توسط آچار آلن مخصوص، به راحتی انجام می‌شود.

تست هیدرواستاتیک شیلنگ

معمولا کارخانه‌های تولید کننده شیلنگ برزنتی (شیلنگ تخت)، هر کدام از شیلنگ‌ها را تحت تست هیدرواستاتیک قرار می‌دهند تا از صحت آن‌ها قبل از ارسال به بازار مطمئن شوند.

بعد از اتصال کوپلینگ به دو انتهای شیلنگ، کارگران آن را بر روی میز بزرگی پهن می‌کنند. ابتدا توسط شابلون و جوهر، اطلاعات شیلنگ و استانداردها را بر روی شیلنگ حک می‌کنند. سپس آن را مورد تست هیدرواستاتیک قرار می‌دهند. در این تست آب پرفشار را به داخل شیلنگ تزریق می‌کنند و بدنه شیلنگ و اتصال کوپلینگ‌ها را مورد ارزیابی و بررسی قرار می‌دهند.

بعد از آن لازم است آب داخل شیلنگ را خالی و داخل آن را خشک کنند. برای این‌کار از اسفنج بزرگی استفاده می‌کنند. اسفنج در داخل شیلنگ حرکت می‌کند و آب اضافی داخل آن را خشک می‌کنند.

بسته بندی شیلنگ تخت

در پایان فرآیند تولید شیلنگ، آن را مجددا رول می‌کنند و در بسته بندی منحصر به فردی روانه بازار می‌کنند. این شیلنگ یک شیلنگ آتش نشانی سبک و با انعطاف پذیری بالا است.

همانطوری که ملاحظه فرمودید، فرآیند ساخت و تولید یک شیلنگ به ظاهر ساده، پیچیده و کاملا دقیق است و تکنولوژی برای رسیدن به این مرحله بیش از چهارصد سال راه طی کرده است.

شیلنگ آتش نشانی (شیلنگ برزنتی) آریاکوپلینگ

آریاکوپلینگ بیش از پنجاه سال است که در زمینه طراحی و تولید تجهیزات آتش نشانی فعالیت می‌کند. محصولات آریاکوپلینگ نه تنها بر اساس استاندارد ملی بلکه بر اساس استانداردهای بین‌المللی و اروپایی طراحی و تولید می‌شوند. یکی از محصولات تولید شده در این مجموعه، شیلنگ برزنتی آتش نشانی است. شیلنگ آتش نشانی که با نام شیلنگ تاشونده آتش نشانی و یا شیلنگ آتش نشانی تخت هم شناخته می‌شود در بیشتر ایستگاه‌های آتش نشانی ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد. ویژگی‌های شیلنگ آتش نشانی تاشونده آریاکوپلینگ به شرح زیر است:

  • ساخته شده از دو لایه از جنس لاستیک و فیبر مصنوعی
  • مقاوم به رطوبت و بخارات اسیدی و قلیایی
  • بسیار سبک
  • دارای قابلیت تاشوندگی بدون آسیب رسانی به شیلنگ
  • مقاوم در فشارهای بیش از 45bar
  • تولید در سایزهای 1.5، 2 و 2.5 اینچ و طول‌های 20، 25 و 30 متری
  • تحمل حرارت 120 درجه سلسیوس به مدت 120 ثانیه در آزمون‌های کنترل کیفی
  • حفظ قابلیت انعطاف پذیری و مقاومت در دمای 20- درجه سلسیوس
  • تولید شده مطابق الزامات استاندارد BS EN 14540 و BS EN671-2
شیلنگ آتش نشانی-شیلنگ برزنتی آریاکوپلینگ
شیلنگ آتش نشانی (شیلنگ برزنتی) آریاکوپلینگ از دو لایه لاستیکی (آستر داخلی) و ژاکت بیرونی (فیبر مصنوعی) ساخته می‌شود

مطالب اخیر آریاکوپلینگ