مقدمه

فناوری رباتیک یکی از بزرگترین و مهم‌ترین دستاوردهای بشر در طول تاریخ به شمار می‌رود. شاید تعجب کنید اگر بشنوید ساخت اولین ربات تاریخ، به 2000  سال قبل برمی‌گردد؛  این ربات در سال 1900 توسط گروهی از غواصان کشف شد؛ در واقع ربات کشف شده یک رایانه آنالوگ است به نام آنتی کیترا.

هر چند در گذشته ربات‌ها کاربرد خاصی نداشتند و ما بیشتر آن‌ها را در فیلم‌های کارتونی و انیمیشن‌ها مشاهده می‌کردیم، اما آنچه در این عصر با آن مواجه هستیم، استفاده همه جانبه از ربات‌ها در صنایع و مشاغل مختلف است. بخه خصوص استفاده از ربات در جاهایی که کارکردن برای انسان سخت و یا خطرناک است کاربرد دارد. به عنوان مثال در صنایع ذوب فلزات از ربات‌ها استفاده‌های مختلفی می‌شود. همچنین برای ساخت قطعات ظریف و حساس ربات جایگزین مناسبی برای نیروی کار انسانی به شمار می‌رود.

ربات‌ها ماشین‌هایی هستند که برخی شبیه به انسان و برخی به اقتضای کاری که انجام می‌دهند، شکلی متفاوت دارند. اگرچه این ماشین‌ها در ابتدای پیدایش، فقط ابزار سرگرمی انسان‌ها بودند، اما امروزه برای انجام دامنه وسیعی از کارها، قابل‌برنامه‌ریزی هستند و با توسعه فناوری‌های جدیدی همچون هوش مصنوعی و یادگیری ماشین، قابلیت تصمیم‌گیری نیز به آن‌ها افزوده‌شده است.

لزوم استفاده از فناوری رباتیک در حرفه آتش نشانی

یکی از مشاغل سخت و مخاطره آمیز در دنیا آتش نشانی است. انواع عملیات آتش نشانی، اعم از عملیات اطفای حریق، عملیات امداد و نجات و غیره تهدیدی برای سلامتی آتش نشانان به شمار می‌رود. بنابراین نمی‌توان انکار کرد که آتش نشان‌ها شغل خطرناکی ندارند. بر اساس گزارش انجمن ملی حفاظت از آتش در آمریکا (NFPA)، 60825 آتش‌نشان در حین انجام وظیفه در سال 2019 مجروح شدند. اما با وجود خطرات موجود، آتش نشانان با ایثار و فداکاری نقشی حیاتی در جامعه ایفا می‌کنند.  این انسان‌های فداکار با در معرض خطر قرار دادن جان خود از هیچ تلاشی برای نجات جان هم‌نوعان دریغ نمی‌کنند. بنابراین این وظیفه دانشمندان و طراحان است که برای حفظ ایمنی آتش نشانان قدم بردارند و تکنولوژی را به خدمت بگیرند؛ البته همین طور هم شد. به عبارتی امروزه در کشورهای پیشرفته، بسیاری از فعالیت‌ها که قبلا توسط آتش نشانان به انجام می‌رسید، توسط ربات انجام می‌شود.  از این رو، آینده آتش نشانی همواره در حال تحول است و روش‌های جدید اطفا حریق به ایمن نگه داشتن آتش نشانان کمک می‌کند. این شیوه‌ها و متدها توانایی آن‌ها را را برای خاموش کردن موثرتر و ایمن‌تر آتش در بسیاری از موقعیت‌های مختلف افزایش می‌دهد.

برای مشاهده اسپرینکلر های آتش نشانی آریاکوپلینگ با ما همراه باشید

ترمیت؛ نخستین ربات آتش نشان

از زمانی که فناوری ربات‌های آتش نشان برای اولین بار توسط کمپانی‌ Howe & Howe معرفی شد، تحولی عظیم به وجود آورده و توانسته است در مهار آتش سوزی‌های مختلف اثرگذار باشد. تا آنجا که در برخی از کشورهای پیشرو، آشنایی با فناوری‌های جدید برای مهار آتش،  برای کسانی که به دنبال ارتقاء شغلی در آتش نشانی هستند، ضروری است.

مسلماً یکی از تأثیرگذارترین و مهم‌ترین پیشرفت‌های فناوری اخیر دنیا، روبات‌های آتش نشان هستند. اولین ربات آتش نشان در ایالات متحده توسط کمپانی Howe & Howe  ساخته شد. در سال 2012 اولین ربات آتش نشان با نام ترمیت (Thermite)که توسط این کمپانی برای ارتش ایالات متحده ساخته شده بود، رونمایی شد.

کاربرد ترمیت آتش نشان

ترمیت برای مقابله با آتش‌سوزی در محیط‌هایی که برای انسان بسیار خطرناک است، مانند آتش‌سوزی هواپیما، راکتورهای هسته‌ای و سایر موقعیت‌های پرخطر، طراحی شده است. این ربات که 1.5 تن وزن دارد، به اندازه یک خودروی کوچک است. ترمیت قادر است در هر دقیقه 950 لیتر آب بر روی حریق تخلیه کند و آتش نشان برای کنترل آن نیازی نیست در نزدیکی آن باشد؛ بلکه ترمیت از راه دور هم قابل کنترل است. این ربات می‌تواند در یک عملیات آتش نشانی به مدت 20 ساعت بدون نیاز به سوخت‌گیری فعالیت کند. بنابراین مشاهده می‌کنید چگونه یک ربات، ایمنی و امنیت یک نیروی آتش نشان را تامین می‌نماید.

ربات آتش نشان در ایران

بد نیست در ادامه این نوشتار، در خصوص به کارگیری ربات آتش نشان در ایران هم صحبت کنیم. در کشور ما اولین ربات آتش نشان توسط محققان دانشگاه خلیج فارس بوشهر ساخته شده است. این ربات توانایی حمل لوله‌های آتش‌نشانی به محل‌های صعب‌العبور را دارد و فشار لازم برای خاموش کردن آتش را به آتش‌ نشانان گزارش می‌دهد. همچنین این ربات با مجهز بودن به دوربین‌های دید در شب با فرکانس 2.4  و با ارسال تصاویری با وضوح بالا  امکان شناسایی مجروحین را به ما می دهد. این ربات با وجود موتورهای قوی و تسمه و زنجیر توانایی حرکت در سطوح شیب‌دار  و مسیرهای ناهموار را دارد.

این ربات قادر است در مکان‌هایی که با شرایط سخت و دشوار مانند کم بودن ارتفاع، دمای بالا، وجود دود و گازهای سمی زیاد در محیط‌های آتش گرفته همراه است و امکان حضور آتش نشان به دلیل این محدودیت‌ها وجود ندارد، ورود پیدا کرده و آتش را خاموش کند.

ربات آتش‌نشان کاربردی با بهره‌گیری از دوربین‌های خود می‌تواند تمامی وضعیت محل آتش گرفته را رصد کرده، دمای محیط را اندازه‌گیری کند و به وسیله بازوهای مخصوص به محل مورد نظر نفوذ کرده و آتش را خاموش کند.

یک از ویژگی های این امدادگر کوچک این است که نیازی به حضور آتش نشان برای ارزیابی محل آتش سوزی نیست. این ربات توانایی ارتباط  با خارج از محل دچار حریق شده را از فاصله هزارمتری دارد و می تواند تمامی اطلاعات لازم را در اختیار آتش‌نشانان قرار دهد. همچنین می‌توان از راه دور دستوراتی به این ربات داد تا بتواند سریع‌تر و دقیق‌تر نسبت به اطفای حریق اقدام کند.

شغل آتش نشانی جز شغل‌های پر خطر محسوب می‌شود و مسائل زیادی وجود دارد که آتش نشانان با آن رو برو هستند. که خوشبختانه دانشمندان حوزه رباتیک توانسته‌اند کمک زیاد جهت حفط جان آنها بکنند.