انواع آتش سوزی و روشهای مهار آنها
آتش سوزی در انواع مختلفی طبقه بندی میشود که هر نوع آتش سوزی با روش و ابزار خاصی مورد بررسی خواهد گرفت. در این مطلب به بررسی و ویژگی های انواع روشهای مهار آتش سوزی میپردازیم.
روشهای مهار آتش سوزی: خفه کردن، سرد کردن و دور کردن سوخت یا اکسیژن از آتش
خفه کردن
در این روش با توجه به نیاز آتش به اکسیژن، با جلوگیری از دسترسی آتش سوزی به اکسیژن و جریان هوا، آتش سوزی مهار میگردد. یکی از ابزارهای معمول در روش خفه کردن استفاده از پتوی آتش نشانی است. این پتوها با خفه کردن آتش، آن را مهار میکنند. البته واضح است که این روش فقط برای مهار آتش سوزی در مراحل اولیه آن یا آتش سوزیهای کوچک مانند نشت گاز پیکنیکی کاربرد دارد.
سرد کردن
در این روش اطفا، معمولا از مادهای به عنوان جاذب حرارت و در نتیجه کاهش دمای آتش و مهار آن استفاده میشود. در فرآیند سرد کردن مهمترین و پرکاربردترین ماده خاموش کننده آب است. آب با داشتن گرمای ویژه بالا، با جذب حجم زیادی از گرمای حاصل از آتش، به بخار تبدیل شده و دمای آتش را به شدت پایین میآورد. به این ترتیب یکی از عوامل منجر به آتش سوزی یعنی گرما را حذف کرده یا اثر آن را کاهش میدهد.
مواد خاموش کننده دیگری نیز وجود دارند که در فرآیند مهار آتش سوزی، اثر سرد کننده دارند. همانند مونو فسفات آمونیوم که ماده موثر پودر خاموش کنندههای ABC (شیمی خشک) است؛ یا مانند محلول پتاسیم که در خاموش کنندههای AF (شیمی تر) کاربرد دارد.
جداسازی ماده سوختنی
وجود ماده سوختنی یکی از عوامل موثر در شروع آتش سوزی است. پس با حذف یا محدود کردن این عامل میتوان جلوی آتش سوزی گسترده را گرفت. شاید مثال جالب آن شخم زدن مزرعه گندم دچار آتش سوزی برای محدود کردن و جلوگیری از سرایت آتش به کل مزرعه باشد. کشاورزان به محض آگاهی از آتش سوزی در مزارع، به سرعت دور تا دور آتش را با تراکتور شخم میزنند تا عامل سوخت را در فرآیند گسترش آتش، حذف کنند.
قطع واکنشهای زنجیرهای
برخی از مواد خاموش کننده مانند مونو فسفات آمونیوم علاوه بر سرد کردن، واکنشهای زنجیرهای ناشی از آتش سوزی را نیز قطع میکنند. بدین ترتیب با حذف 2 عامل از 4 عامل شروع آتش سوزی، میتوان به مهار سریع آتش امیدوار بود.
خرید کپسول آتش نشانی
انواع آتش سوزی و روشهای مهار آن
آتش سوزی نوع A
اولین نوع آتش سوزی، نوع A است. این نوع آتش سوزی با شعله ور شدن جامداتی مانند چوب، پارچه، پلاستیک و… در حضور گرما اتفاق میافتد. بدین ترتیب آتش شعله ور شده و به سرعت گسترش مییابد. آتش سوزی جنگلها نمونه بارز نوع A آتش سوزی است. در جنگلها بخصوص در فصلهای خشک سال حتی با اثر ذرهبینی یک پلاستیک شفاف، و تمرکز نور خورشید بر روی یک برگ خشک، آتش سوزی بزرگی به راه خواهد افتاد.
بهترین روش اطفا در این نوع آتش سوزی استفاده از آب است. آب با برخورداری از گرمای ویژه بالا، حرارت ایجاد شده توسط آتش را جذب کرده و به بخار تبدیل میشود. بدین ترتیب آتش سرد شده و این فرآیند به مهار آتش کمک میکند. پس استفاده از آب باعث حذف یا کاهش دادن عامل گرما (یکی از عوامل ایجاد آتش) خواهد شد.
روش دیگر استفاده از مونو آمونیوم فسفات است. این ماده یکی از مواد موثر مورد استفاده در ساخت پودرهای خاموش کننده آتش نشانی است. در واقع مونو آمونیوم فسفات علاوه بر سرد کردن، باعث قطع واکنشهای زنجیرهای در واکنش سوختن و فرآیند آتش سوزی خواهد شد.
روش دیگر استفاده از پتوهای مهار آتش است. این پتوها مخصوص مهار آتش سوزیهای کوچک یا مهار آتش قبل از گسترش آن است. باید در استفاده از آن دقت نمود که کاملا آتش را بدون هیچگونه درز فرا بگیرد. در غیر اینصورت در فرآیند مهار آتش هیچ تاثیری نداشته و حتی ممکن است خود پتو نیز به سوختی برای گسترش آتش بدل شود.
آتش سوزی نوع B
در این نوع از آتش سوزی، سوخت آتش از نوع مایع بوده و شامل سوختهای فسیلی، رنگ و حلالهای آن و انواع روغنها است. به همین دلیل کارخانجات تولید مواد شیمیایی و پتروشیمیها و میدانهای نفتی، جاهایی هستند که تمهیدات ایمنی سختگیرانهای دارند.
در مهار آتش سوزی نوع B استفاده از آب ممکن است باعث رقیق شدن سطح سوخت مایع و گسترش بیشتر آتش شود. به همین دلیل در اطفای این نوع آتش سوزی هرگز نباید از آب استفاده نمود. خفه کردن آتش یکی از روشهای مهم برای مهار این نوع از آتش سوزی است. مونوآمونیوم فسفات و جریان پرفشار کربن دی اکسید، از مهمترین موادی هستند که برای مهار آتش نوع B کاربرد دارند.
آتش سوزی نوع C
این نوع آتش سوزی به سوختن گازهای قابل اشتعال مانند بوتان، پروپان و متان مربوط است. در این نوع آتش سوزی، با ایجاد یک نشتی و تجمع گاز در یک محیط بسته، احتمال آتش سوزی و انفجار به شدت افزایش مییابد. فقط یک جرقه یا روشن شدن یک لامپ یا حتی زنگ خوردن یک گوشی موبایل کافیست تا فاجعهای بزرگ رخ دهد. البته اگر نشتی گاز اشتعال پذیر در فضای باز رخ دهد، باز هم باید اقدامات احتیاطی را در دستور کار قرار داد. اما به دلیل طبیعت فرار بودن این گازها، با احتمال آتش سوزی کمتری مواجه هستیم.
مهار آتش سوزی نوع C اغلب با فرآیند خفه کردن ممکن است. بدین ترتیب استفاده از گاز کربن دی اکسید، یکی از گزینههای پرکاربرد در این گونه موارد است. البته باید در حین استفاده از آن باید دقت نمود که این گاز، سمی بوده امکان مسمومیت تنفسی یا در موارد حاد میتواند منجر به مرگ شود. پس باید با دقت بیشتری در محیطهای بسته از آن استفاده نمود.
آتش سوزی نوع D
این نوع آتش سوزی به سوختن و شعله ور شدن فلزات اشتعال پذیر اختصاص دارد. فلزاتی مانند تیتانیوم، منیزیم، سدیم، لیتیم، آلومینیوم و پتاسیم نمونههایی از فلزات اشتعال پذیر هستند. آتش سوزی نوع D اغلب در آزمایشگاهها اتفاق میافتد.
در خاموش کردن آتش سوزی نوع D هرگز نباید از آب استفاده شود. زیرا آب حجم آتش را بیشتر میکند. برای مهار این نوع آتش سوزی از خاموش کنندههای dry-powder مانند پودر گرافیت، پودر مس و کلرید سدیم استفاده میکنند. این پودرها با جذب گرمای آتش و سرد کردن آن، به مهار آتش سوزی کمک میکنند.
آتش سوزی نوع F
که به سوختن و آتش سوزی ناشی از روغنها و چربیهای خوراکی گفته میشود. روغنهای خوراکی در صورت مجاورت با حرارت بیش از اندازه، به طور ناگهانی شعله ور میشوند. پس آتش سوزی نوع F اغلب در آشپزخانه منازل یا رستورانها رخ میدهد. در هنگام شعله وری، زبانههای آتش ممکن است به پردهها برخورد کرده و بدین ترتیب آتش به تمام منزل سرایت کند.
برای مهار این نوع آتش سوزی از خاموش کنندهها شیمی تر (wet chemical) حاوی محلول پتاسیم استفاده میکنند. این خاموش کننده، با اثر خنک کنندگی سریع، باعث مهار آتش نوع F میگردد. همچنین با پوشش کامل سطح آتش، از پاشیدن روغن داغ به اطراف نیز جلوگیری میکند. خاموش کنندههای شیمی تر علاوه بر آتش سوزی نوع F برای نوع A نیز قابل استفاده هستند.
نکته: برای مهار آتش نوع F هرگز از آب استفاده نکنید. زیرا باعث گسترش سریع آتش میگردد.
بدون دیدگاه